ÇOCUK VE  KİTAP

Çocuk ve kitap, birbirini bütünleyen ve birbirine çok yakışan,  iki değerli kelime... Çocuklara  okul öncesi çağlarında kitapları tanıtmalı ve  sevdirmeliyiz.  Çocuk kitapları, çocukların seviyelerine uygun, kolaylıkla ilgi duyup sevebilecekleri nitelikleri taşımalıdır. Okudukları zaman kolay anlaşılabilir, hayal güçlerini ve kelime dağarcıklarını zenginleştirici özellikte olmalıdır.

Önceleri çocuk için kitap bir oyuncaktır. O, sadece kitap sayfalarını çevirmekten hoşlanır. Bu eylem, onun küçük kas koordinasyonunun gelişmesinde yararlı olur. İki yaşından itibaren çocuk, tamamı resimden oluşan, bez veya kalın kartondan yapılmış, elinde tutabileceği küçük kitapları sever. Üç-dört yaş çocukları, kendilerine resimli öykü kitaplarının okunmasını ister. Çocuklar anne-babaları ile birlikte olmaktan, bir arada bir şeyler yapmaktan çok hoşlanırlar. Bu nedenle, kitabı onların hayatının bir parçası yapmanın en etkili yolu birlikte okumaktır. Küçük yaştan itibaren, kitap okurken sadece nesneleri değil duyguları da tanıması için rehberlik etmek önemlidir. Böylece çocuk hem başkalarının duygularını anlama hem de kendi duygularını ifade edebilme  becerisini geliştirecektir.

Kitap okurken hikayedeki kahramanları özelliklerine göre seslendirmek, farklı tonlama ve mimikler kullanmak, çocukların ilgisinin canlı kalmasını sağlamaktadır.

 Öykü ve resimler hakkında konuşmak, çocukların  okudukları  öykülerle  bütünleşmelerini ve  kendilerini  gerçek  bir  okur  gibi  hissetmelerini  sağlamanın  yollarından  biridir. Bu  yolla  bir  yandan  çocuğun  kelime  dağarcığı  zenginleşirken,  bir  yandan da  ona,  bazı  zihinsel  kavramları  anlama  fırsatı   verilmektedir.

Küçük yaştaki çocuklar, bir kitabı birkaç kez dinleyerek bir öyküyü o kadar iyi öğrenirler ki onu kendi sözcükleriyle yeniden anlatabilirler. Çocuklar, zaman zaman  kitabın dilini kullanarak öyküyü canlandırmaktan da  zevk alabilirler. Tüm bunlar, onların hayal gücünün ne kadar geniş olduğunu gösterir.

Kitap Seçimi…

Kitap seçiminde en önemli nokta, kitabın konusu ve anlatımın çocuğun yaşına ve ilgi alanlarına uygun olmasıdır.

Hikaye kitapları ve masallarla  birlikte  bulmaca kitapları, dergiler,  yaratıcılığı geliştiren etkinlik kitapları ve  resimli ansiklopediler ile çocuğun kitaplığının zenginleştirilmesi sağlanmalıdır.

Anne-baba olarak,  belli alternatifler arasından çocuğun kendi kitaplarını seçme fırsatı verilmelidir. Böylece okumak ve dinlemek onun  adına  daha keyifli olacaktır.

Kitap alırken mümkün olduğunca içeriğini kontrol etmek (şiddet vb. temalar ile ilgili dikkatli davranmak), çocuğun kişilik ve değer gelişimini destekleyecek tarzda anlatımları tercih etmek önemlidir.

Kitabın anlatımı sade,  yazımı, imla ve dil bilgisi kurallarına uygun olmalıdır. Resimler ise anlatılan konuyu özetlemeye yardımcı olmalıdır. Böylece çocuk istediğinde resimlerine bakarak hikayeyi anlatabilmelidir.

Kitap okuma alışkanlığının etkili bir biçimde kazanılmasında en önemli rol,  her zamanki gibi anne-babaya düşmektedir. Küçük yaştan itibaren birlikte kitap okunarak geçirilen keyifli saatler, anne-babanın kitap okuması, kitabın günlük hayatın bir parçası olması,  çocuğun kitaba karşı olumlu tutum geliştirmesini sağlayacaktır.

YAŞ DÖNEMLERİ VE KİTAP SEÇİMİ

 1-3 YAŞ

Bebeklik döneminde bol resimli, az yazılı kitaplar ilgi çeker. Farklı kavramları (resim, eşya-nesne, hayvanlar, taşıtlar, meyveler-sebzeler vb.) resimler ile tanıtan kitaplar ya da kartlar ilk 3 yılda çocukların gelişiminde önemli rol oynar. Bu dönemden başlayarak bol resimli, tekrar eden kelimelerden oluşan kısa hikaye kitaplarını takip edebilirler. Özellikle resimleri işaret etmek ve adlandırmak, ya da seslendirmek (kedi köpek gibi hayvanların sesini taklit etmek gibi) bu dönemde keyif aldıkları etkinliklerdir. Dikkat  süreleri kısa olduğu için kitap okuma zamanları da kısa süreli olmakla birlikte,  gün içinde farklı zamanlarda tekrarlanabilir.

Küçük çocuklar, aynı kitabın tekrar tekrar okunmasından hoşlanır.

Küçük çocuklar, uyumadan önce kitap okunmasından hoşlanır.

Küçük çocuklar, okunacak kitabı seçmekten ve kendisi tutmaktan hoşlanır.

Küçük çocuklar, yiyecekler, vasıtalar, hayvanlar ve çocuklarla ilgili kitaplardan hoşlanır.

Küçük çocuklar, yazısı çok fazla olmayan kitaplardan hoşlanır.

Siz okurken, çocuğunuzun hareket etmesine izin vermelisiniz.

Resimlerin isimlerini belirtmelisiniz. Küçük çocuklar bu şekilde yeni kelimeler öğrenirler.

                                     3-6 YAŞ

3-6 yaş döneminde gerek dil gerekse bilişsel becerilerin  gelişmesi ile kitap okuma saatleri çok daha verimli geçebilir. Bu dönemde masallar, tekerlemeler, kısa hikayeler ilgi çekicidir. Okul öncesi dönemde çocuklar tekrarları sever  aynı masalı onlarca – yüzlerce kez okumanızı ya da anlatmanızı isterler ve her defasında da keyif alırlar. Bu tekrarların öğrenme üzerinde çok büyük bir etkisi vardır. En sevdiği kitabı siz ona okurken, onlar ezberlerinden size hikayeyi sanki okuyormuş gibi kelimesi kelimesine anlatabilirler. Ayrıca  hayal  dünyası  da  oldukça  gelişir, hikayeleri  anlatırken  kendisinden de  bir takım olaylar  ekler. Bu dönemdeki kitapların yine bol resimli (resimler hikaye ile ilişkili, bakarak anlatacak şekilde özetleyici olmalı) ve az yazılı olması tercih edilmelidir.
 
Bu dönemdeki çocuklara yönelik kitapların kolay çevrilen (anne-baba kitap okurken kitabın sayfalarını çocuğun çevirmesi önemli), sayfalarının kalın, yıpranmayan malzemeden  olmasına dikkat edilmelidir. Ayrıca farklı boyut ve şekillerdeki kitaplar, bu dönemdeki çocukların ilgisini çekmektedir. Kitapta tekrar eden kelimeler varsa, bunları okurken parmağınızla gösterip çocuğunuzun da tekrarlamasını isteyebilirsiniz.

Okul öncesi dönemdeki çocuklar, çeşitli öykülerin yer aldığı kitaplardan hoşlanır.

Okul öncesi dönemdeki çocuklar, hayvan resimleri  ve rakamların olduğu kitaplardan hoşlanır.

Okul öncesi dönemdeki çocuklar aile, arkadaşlar ve okula gitmekle ilgili kitaplardan hoşlanır.

Okul öncesi dönemdeki çocuklar, uyumadan önce kitap okunmasından hoşlanır.

Okul öncesi dönemdeki çocuklar, kitap okunurken yanınıza  veya kucağınıza oturmaktan  hoşlanır.

Okul öncesi dönemdeki çocuklar, öykü hakkında sorular sorar.

Çocuğunuzun öyküler anlatmasına izin vermelisiniz.

Çocuğunuzla birlikte çocuk kütüphanesine ve kitapçıya giderek kendisi için daha fazla kitap seçme fırsatı sağlamalısınız.

Çocuğunuza  örnek  olmak  için,  her gün  onbeş-yirmi  dakika televizyonu  kapatıp  ailece  kitap  okumalısınız.

                                  OKUL DÖNEMİ

İlkokula başlanılan yıllarda (7-9 yaş) çocuklar, hala somut düşünme becerilerini kullanırlar. İlgilerini çeken kitaplar, genellikle kahramanları çocuk olan öykülerdir. Ayrıca hayvanlar ve doğa ile ilgili kitaplar ilgililerini çekebilir. Fıkralara, bilmecelere ve bulmacalara da bu dönemde ilgi göstermeye başlarlar. Kitaplardaki resim  oranı, okul öncesi döneme göre azalmıştır; ancak  bu dönem kitapları da resimli olmalıdır. Çünkü somut düşünme döneminde oldukları için görsellik önemlidir.

10 yaşla birlikte çocukların soyut düşünme becerileri gelişmeye başlar, ilgi alanları gelişir. Kendileri için hobi olan konular ile ilgili kitap ve dergilere daha çok ilgi gösterirler. Bunun yanı sıra, macera ve mizah tarzındaki kitapları tercih edebilirler.

Ergenlik dönemi ile birlikte giderek yetişkin edebiyatına ait kitaplara yönelme başlayacaktır. Dolayısıyla  düşünsel öykü ve romanlar, gazeteler ve dergiler daha çok ilgilerini çekecektir.